Μόνοι, σε ξένο περιβάλλον, του Ηράκλειτου Αντωνιάδη @ Βρυσάκι

Χθες το απόγευμα, Σάββατο κατά τις εφτά, δώσαμε ραντεβού με μια φίλη έξω από τον χώρο τέχνης και δράσης Βρυσάκι, για να δούμε παρέα την έκθεση φωτογραφίας του φίλου μας Ηράκλειτου Αντωνιάδη. Αν και το κρύο ήταν τσουχτερό, η Πλάκα έδειχνε όπως πάντα θελκτική, πολύβουη και γεμάτη τουρίστες, τόπους τόπους ήδη στολισμένη με χριστουγεννιάτικα, με τα όργανα στις ταβέρνες να παίζουν από νωρίς.

Καθώς η φίλη μου αργούσε να έρθει κι εγώ κρύωνα όλο και περισσότερο, αποφάσισα να δω την έκθεση μόνη. Μπήκα λοιπόν στο χώρο και αμέσως εντυπωσιάστηκα από την απλή και απέριττη ομορφιά του – και θύμωσα λίγο με τον εαυτό μου που δεν είχα ποτέ ξανά επισκεφτεί κάτι από τα πολλά κι ενδιαφέροντα που κατά καιρούς διοργανώνει. Χώρος λευκός, περιποιημένος και καθαρός, σαν φιλόξενο πλακιώτικο σπίτι, στο εσωτερικό με μικρά δωματιάκια, στο εξωτερικό με μια υπέροχη μικρή αυλή και μια εντυπωσιακή ταράτσα, φαντάζομαι τα τέλεια μέρη να πιεις καφέ ή ποτό το καλοκαίρι. 

 Η έκθεση του Ηράκλειτου ονομάζεται ''Μόνοι, σε ξένο περιβάλλον'' και είναι μια σειρά ασπρόμαυρων φωτογραφιών, που εκτείνονται σε όλους τους τοίχους των δωματίων του κάτω ορόφου, κάνοντας έντονο contrast με τη λευκότητά τους. Σχεδόν σε όλες τις φωτογραφίες απεικονίζονται άνθρωποι μόνοι μέσα σε τοπία αστικά ή και εξοχικά, στην Αθήνα αλλά και σε άλλες ελληνικές επαρχιακές πόλεις καθώς και στο εξωτερικό, φωτογραφίες που ο καλλιτέχνης τραβάει ήδη από τη δεκαετία του ’90 στις περιπλανήσεις του στην πόλη αλλά και στα πιο μακρινά του ταξίδια. 

Φωτογραφίες σκοτεινές και μελαγχολικές, ένα παιδί χαζεύει τις ράγες του τρένου πίσω από το σύρμα σα να βρίσκεται μέσα σε φυλακή, μια γυναίκα στέκεται άπραγη μπροστά από μια βιτρίνα με ρούχα στην πιο κακόφημη περιοχή του Άμστερνταμ, σώματα κείτονται κοιμισμένα στο διάδρομο ενός καραβιού σα να γυρνάνε από πόλεμο, ένας ανάπηρος άντρας λαχταράει ένα παντελόνι για δυο πόδια κι ένας άλλος περπατάει στα χωράφια με φόντο έναν απειλητικό ουρανό γεμάτο πουλιά. Κάθε φωτογραφία και μια ιστορία, κάποιες από τις ιστορίες ίδιες με τις δικές μας. Φωτογραφίες που σου ζητάνε να σταθείς για λίγο σιωπηλός μπροστά τους και να αναλογιστείς το ίχνος σου στο χώρο και στο χρόνο. 

Καθώς ο Ηράκλειτος Αντωνιάδης είναι και αρχιτέκτονας, οι εικόνες του διαθέτουν και μια αυστηρή, θα έλεγα, δομή, ένα συγκεκριμένο στήσιμο, στο οποίο οι άνθρωποι μοιάζουν συνήθως να εγκιβωτίζονται, να οριοθετούνται, ακόμα και να εγκλωβίζονται από τις γραμμές του περιβάλλοντος χώρου, από τα κτίρια, τις βιτρίνες, τους τηλεφωνικούς θαλάμους, τα παγκάκια και τα δέντρα γύρω τους. Οι άνθρωποι στην πόλη τους, μόνοι ακόμα και όταν είναι με παρέα, με την πόλη γύρω τους σαν κουκούλι, ένα κουκούλι όμως που τους προστατεύει ή τους αποστερεί την αναπνοή ; 

Iδιαίτερα με συγκινεί μια φωτογραφία με τον τίτλο ''Εις μνήμιν'', μια φωτογραφία που απεικονίζει μια άλλη φωτογραφία, ενός παλιομοδίτικου, παλιού ζευγαριού, πεταμένη σε έναν βρώμικο, λασπωμένο δρόμο. Στέκομαι ώρα μπροστά της, σκέφτομαι πόσες σχέσεις μας τελείωσαν άδοξα, πόσοι άνθρωποι που αγαπήσαμε χάθηκαν ενώ οι φωτογραφίες τους ακόμα επιβιώνουν.

 Ύστερα έρχεται η φίλη μου, η μοναξιά μου ραγίζει σα το γυαλί, βλέπουμε την έκθεση ακόμα μια φορά και μετά πάμε για ζεστή σοκολάτα σε κάποιο cafe της Πλάκας....

(H έκθεση του Ηράκλειτου Αντωνιάδη διαρκεί ως και τις 26 Νοεμβρίου 2014. Ανοιχτά καθημερινά από τις 12.00 το μεσημέρι ως τις 20.00 το απόγευμα στο Βρυσάκι, Βρυσακίου 17. Έργα του καλλιτέχνη μπορείτε να δείτε και στο site του www.darkroom.gr)

Εκ Νέου @ Ωδείο Αθηνών

Η μέρα ήταν ζεστή, ηλιόλουστη και αρωματισμένη, σχεδόν ανοιξιάτικη και οι πρασινάδες έξω από το Ωδείο Αθηνών (που φιλοξενεί, εδώ και αρκετά χρόνια, τις εκθέσεις του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης) οργίαζαν. Το αγαπώ αυτό το κτίριο, τόσο στιβαρό και γεμάτο μάρμαρο, τόσο γλυκά παρατημένο και κακοποιημένο, νομίζω πραγματικά θα μου λείψει, όταν πια οι συλλογές του Μουσείου θα βρουν επιτέλους μόνιμη και οριστική στέγη στο υπό κατασκευήν ακόμα κτίριο του Φιξ.

 

 Εκεί φιλοξενείται αυτή τη στιγμή η έκθεση ‘’Εκ νέου, μια νέα γενιά ελλήνων καλλιτεχνών’’ , όπου όλοι οι συμμετέχοντες είναι αληθινά φρέσκοι, γεννημένοι από το 1979 και μετά. Μια έκρηξη νιάτων και ζωτικότητας, σκέφτεσαι, πριν καν ακόμα μπεις μες στο κτίριο, μια και οι εξωτερικοί του χώροι μοιάζουν σήμερα να καταλαμβάνονται από νέους : μια κοπέλα διαβάζει ξαπλωμένη στα γρασίδια, ένας νεαρός κάνει πρακτική στο πέταγμα κορινών για κάποιο αυτοσχέδιο show, μια νέα μαμά βγάζει το αγοράκι της περίπατο, μια παρέα χαζεύει στα laptops της, εκμεταλλευόμενη το δωρεάν wi-fi.

Στο εσωτερικό, το πρώτο έργο που σου τραβάει το ενδιαφέρον είναι το ‘’15 μέρες στον κήπο/30 μέρες στον Άρη’’, όπου η Βαλεντίνα Κάργα μας παρουσιάζει (με βίντεο, κείμενα, αλλά και σχετικά αντικείμενα) τα αποτελέσματα του ιδιότυπου πειράματός της να ζήσει για λίγο εντελώς αυτόνομα και αποκομμένα από τον υπόλοιπο κόσμο (με μια μικρή ομάδα υποστήριξης, ωστόσο), είτε στον αχανή κήπο της στο Βερολίνο, είτε σε έναν σταθμό προσομοίωσης μιας βάσης στον Άρη : η ομάδα ζει και τρέφεται από δικές της προμήθειες ή απλές καλλιέργειες, τίποτα δε πετιέται, όλα ξαναχρησιμοποιούνται, όλοι υποτάσσονται σε συγκεκριμένα ωράρια και εργασίες που πρέπει να γίνουν, η ομαδικότητα και η συνεργασία είναι εκ των ων ουκ άνευ. ‘’Με ενδιέφερε η εμπειρία της αυτονομίας καθώς και το τι σημαίνει η επιθυμία μιας τέτοιας εμπειρίας στις μέρες μας’’, γράφει η ίδια στο συνοδευτικό κείμενο. ‘’Ίσως τελικά η αυτονομία και το παράδοξο να είναι απλά συνδεδεμένα’’. 

Εικαστικά απλό αλλά αισθητικά δυνατό είναι και το έργο της Πάκυς Βλασοπούλου ‘’Explosions in the sky-welcome, ghosts’’, μια εγκατάσταση που αποτελείται από κεραμίδια (τα οποία η καλλιτέχνιδα έφτιαξε όπως οι παλιοί κεραμοποιοί, κάνοντας καλούπια του μηρού της!), σκισμένα φύλλα μιας εγκυκλοπαίδειας και ένα μαχαίρι, θέλοντας προφανώς να καταδείξει τη σχέση αλλά και τη ρήξη με την παράδοση, μέσα σε μια αποφασιστική στιγμή. 

Το ίδιο, με άλλα μέσα, προσπαθεί και το έργο ‘’Oiko-nomic threads’’ των Βαρελά, Κουτσομιχάλη και Ψαρρά, όπου μια ραπτομηχανή ξερνάει μέτρα ολόκληρα από πολύχρωμα υφάσματα, με αποτυπωμένα επάνω τους δεδομένα από τις βάσεις του ΟΑΕΔ, δίνοντας έμφαση επίσης στο τι μπορεί να σημαίνει η εργασία (και η διαρκής και αγωνιώδης αναζήτηση αυτής) στις μέρες μας. 

 Το πώς αλλάζουν διαρκώς οι πόλεις μας αλλά και τα σύμβολα αυτών γύρω μας είναι αυτό που απασχολεί κυρίως την Ινώ Βαρβαρίτη και τη Μυρτώ Φερεντίνου. Η πρώτη παρουσιάζει τρία σκίτσα του γνωστού αγάλματος του σκεπτόμενου Κωστή Παλαμά στην Ακαδημίας, σε διαφορετικές χρονιές το καθένα, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα και το σύνθημα που δεσπόζει κάθε φορά στη βάση του. 

Η δεύτερη εκθέτει τέσσερις αποτυπώσεις της Ιερουσαλήμ, του Καϊρου και της Αλεξάνδρειας από το Google maps πάνω σε τσίγκο, προσθέτοντας κι αυτή συνθήματα που στολίζουν τους τοίχους τους, στην εθνική τους γλώσσα. 

 Το βίντεο χρησιμοποιεί η Έρικα Σκούρτη με το ‘’Woman nature alone’’, όπου μέσα από σύντομης διάρκειας βιντεάκια που ανεβαίνουν στο Διαδίκτυο, αναπαράγονται, ελαφρώς ειρωνικά, κλασικά στερεότυπα της γυναικείας ψυχοσύνθεσης και της σχέσης της με τη φύση, ενώ το ‘’Γεύμα’’ των Ευθύμη Θέου και Θανάση Δεληγιάννη είναι μια lecture performance (που στο μουσείο παρακολουθούμε βιντεοσκοπημένη, έχοντας ταυτόχρονα πρόσβαση και σε όλο το υλικό της δημιουργίας της), που αποτελεί έναν ιδιότυπο συνδυασμό αρχαιολογικής και ανθρωπολογικής έρευνας με μαγειρικές συνταγές και σπαράγματα ιστοριών και θέλει να καταδείξει τη σχέση του ανθρώπου με το στομάχι του, διαμέσου των αιώνων. 

 Πολύ ενδιαφέρον είναι και το έργο ‘’Κυκλοδωδεκάνιο’’ του Αθανάσιου Ζαγορίσιου, όπου παρουσιάζεται ένα υλικό με ασυνήθιστες χημικές αντιδράσεις και τα ‘’φτηνά και πρόσκαιρα’’ γλυπτά της Μυρτώς Ξανθοπούλου από χαρτόνια και κομμάτια μπλε σχολικών τετραδιών, που φέρουν διάτρητες λέξεις και φράσεις της καθημερινότητας. 

 Πάντως, για μένα, τα δυο πιο δυνατά έργα της έκθεσης βρίσκονται (σαν ευτυχής επίλογος) λίγο πριν την έξοδο : είναι τα πανέμορφα λουλούδια από στάχτη της Μαρίας Τσάγκαρη, που θυμίζουν διαλογιστική, βουδιστική άσκηση (mandala) πάνω στη ματαιότητα όλων των πραγμάτων – για χρόνια, οι βουδιστές μοναχοί αφιερώνουν μέρες ολόκληρες στην κατασκευή πολύπλοκων σχεδίων από άμμο και ύστερα, όταν το έργο τους ολοκληρώνεται, το καταστρέφουν με ένα απλό φύσημα (ή άλλες πρακτικές). 

 Είναι και το ‘’Twinning towns : Leipzig-Detroit’’ της Σοφίας Ντώνα, όπου προβάλλονται ταυτόχρονα δυο βίντεο από διαλυμένες και άδειες πισίνες των δυο αυτών παρηκμασμένων πόλεων, με κοινό στοιχείο έναν άντρα που παίζει τρομπόνι στο εσωτερικό τους. 

Πόλεις που εξεγείρονται, εγκαταλείπονται στο έλεος του Θεού ή απλώς μεταλλάσσονται, η σχέση με το άστυ και τη φύση, με την εργασία, την έκθεση, το φαγητό και κυρίως την τεχνολογία, είναι όλα εδώ. Αυτά κυρίως είναι τα θέματα που μοιάζουν να απασχολούν τους πολύ νεαρούς καλλιτέχνες, σε αυτήν τουλάχιστον την πλούσια και αρκετά εμπεριστατωμένη ομαδική παρουσίασή τους. Ο έρωτας, το σεξ και η σωματικότητα (θέματα που όλα τους απασχόλησαν υπερβολικά τους λίγο παλαιότερους) απουσιάζουν εκκωφαντικά. Φαγητό αντί για σεξ, Ιnternet αντί για πραγματική ανθρώπινη επαφή, προσομοιώσεις αντί για αληθινή σάρκα, μοιάζει να μας προτείνει η νέα αυτή γενιά. Το αν θα συνεχίσει έτσι, το αν εν τέλει έτσι είναι καλύτερα, μένει να αποδειχτεί. 

 Και, ωστόσο, βγαίνοντας ξανά έξω στον ζεστό ήλιο της ημέρας, καθώς τον αισθάνομαι να ζεματίζει ηδονικά το γυμνό μου δέρμα, νιώθω να αναπολώ απεγνωσμένα τις γυμνές performances της Μarina Abramovic και την εμμονή με το σεξ της Τracey Emin...

(Η έκθεση ‘’Εκ Νέου’’ παρουσιάζεται στο Ωδείο Αθηνών, Βασιλέως Γεωργίου και Ρηγίλλης, μέχρι τις 2 Μαρτίου 2014.)